Bogdan Rymanowski Ubek

Nie tak dawno dostałem od sklepu merlin.pl egzemplarz książki, która od samego początku wzbudziła moją ciekawość. Nie tylko przez samą tematykę obraną przez Bogdana Rymanowskiego. Ubek to książka intrygująca. Po pierwsze dla tego, że dziś temat donosicielstwa jest raczej tematem tabu (Waldemar Łysiak ujął samą tematykę w rozdziale Mit nieważności donosicielstwa, por. Mitologia świata bez klamek wyd. Nobilis, Warszawa 2008), podobnie jak temat wszelkiego rodzaju pokomunistycznych rozliczeń. Po drugie „bohater” książki- Janusz Molka- jest pierwszym esbekiem, który postanowił „mówić”. Intrygujących aspektów pojawia się więcej…

Po trzecie, Molka odsłania kulisy, jak funkcjonowała esbecja, której on, mówiąc wprost (ale i Rymanowski nie owija w bawełnę) wysługiwał się. Oczywiście, już na samym początku pojawia się szereg pytań, na które dość trudno znaleźć odpowiedzi… po pierwsze, czy Molka w tym momencie, czyli w swoich „przypływach szczerości” jest wiarygodny?  Po drugie, czy nie wybiela za bardzo siebie? I po trzecie dlaczego w ogóle te wyznania… skoro inni wciąż milczą, mało tego, kiedy inni boją się przyznać i powiedzieć prawdę.  Pierwszymi ofiarami nowo pozyskanego agenta (stało się to w grudniu 1984 roku) są Jan Kulas, Arkadiusz Rybicki i Antoni Wręga… ale zanim „to się zaczęło” Janusz Molka zaczął działać w „opozycji” chodził na nielegalne akcje: „Molka już w liceum był figurantem Sprawy Operacyjnego Sprawdzenia o kryptonimie >>Sztubak<< ”. Sprawa dotyczyła wydarzenia z roku 1971, wówczas to Molka w trakcie jednej z akcji napisał na murze „Katyń –ZSRR= Swastyka”. W dokumencie cytowanym przez Bogdana Rymanowskiego czytamy: „Wymieniony (Janusz Molka- przyp. M. Sz.) jest związany z nielegalną organizacją skupiającą osoby w wieku 17- 40 lat, której celem jest sporządzanie wrogich napisów i kolportaż ulotek”. Jako dziewiętnastoletni chłopak Molka został „wsypany” przez swojego przyjaciela Santosa Liszko… osobę, której ufał. Został „zaproszony” wówczas na swoje pierwsze przesłuchanie. Przychodzi w końcu newralgiczny moment w 84 roku. Wówczas opozycjonista zostaje złamany przez pewną tajemnicę rodzinną, jak pisze Rymanowski: „Być może przesłuchanie zakończyłoby się inaczej, gdyby nie pewna rodzinna tajemnica. Kiedy esbecy o niej wspomnieli, przestał myśleć o jakiejkolwiek obronie. Pękł. Dalej poszło już gładko”. Molka nie pozostawia na samym sobie suchej nitki: „Stało się: Już było po mnie. Umarłem. Później tylko brnąłem w całe to zło. A przecież było wyjście. Trzeba było iść do ludzi i powiedzieć >>Ku*wa, złamali mnie<< albo >>Przepraszam, nie dałem rady.<< Nie zrobiłem tego bo się bałem. Nigdy pan nie zrozumie tego, co czułem. Przekroczyć Rubikon to mało powiedziane. Ja zostałem sku**ysynem.” Ale te myśli przychodzą po latach. Bo służąc esbecji Molka wykazywał się duża determinacją … lubił sypać… wymyślał, jak dotrzeć do ukrywających się opozycjonistów, najpierw rozmawiał z opozycją i „biegusiem” do esbeckich „opiekunów” (m.in.: kpt. Domański, czy kpt. Protasewicz, ale i zdobywa uznanie wyżej postawionych- zostaje „pupilkiem” pułkownika Wacława Króla). W międzyczasie „Majewski”, „C-5”, „Romkowski” i „Nowak”- takie pseudonimy przyjmował Molka- dostarczał opozycji bibułę do nielegalnych wydawnictw, pomagał pozyskać  fundusze na opozycyjne „wydatki”… Podsumowanie siedemnastomiesięcznej „pracy”  donosicielskiej to „ponad 80 doniesień o dużej wartości operacyjnej za które otrzymał wynagrodzenie w znacznej wysokości. Średnia raportów robi wrażenie: ponad cztery donosy na miesiąc. I to nie byle jakie.” Losy Molki w Polsce „pookrągłostołowej” nie są już tak jednoznaczne… Ubek oskarża, oskarżenie się wypierają i tak „w koło Macieju”… Odpowiedzi na postawione, na początku tekstu pytania- choć nie na wszystkie-pojawiają się na samym końcu… Molka sam je podaje niemalże „na tacy”, choć oczywiście mówi tylko to co chce powiedzieć… do samego końca. „Nie jestem dumny z tego, co zrobiłem. Wstydzę się tego. Wolałbym, żeby ta książka nigdy nie powstała. Mam jednak obowiązek  opowiedzenia o wszystkim. […] Może wtedy, w 1983 roku trzeba było pójść do więzienia.- Molka milknie na moment.- Cholera. To była straszna decyzja. Małe dziecko, rodzina, która panikuje, ciężko chora babcia z wrzodami żołądka. To mogło ją przecież zabić. Ku*wa, no nie mogę. […]w SB przestawało się być człowiekiem. Zacząłem się posługiwać odwróconym dekalogiem. Zło było dobrem, a dobro złem […] Przykre jest to, że większość polityków dobrze wie, iż jedna z legend >>Solidarności<< z nami współpracowała”… Pojawiają się jeszcze pewne słowa, że jeśli ta „spowiedź” byłego Ubeka jest szczera, to musi być prawdziwa. Musi być pełna… jednym słowem powinien powiedzieć wszystko o wszystkim i o wszystkich. Nie mówi wszystkiego, choć mówi sporo… dlatego wydaje mi się, że Molka jest szczery, choć wątpliwości pozostają… tyle lat działał na „dwa fronty”, bez mrugnięcia okiem sypiąc przyjaciół…

                Książka Bogdana Rymanowskiego jest książką cenną.  Dobrze napisaną, którą właśnie w dzisiejszych czasach powinna się ukazać… bo właśnie dziś próbuje nam się wmówić, że nie warto rozliczać i nie warto wracać do tego co było. A z mojej perspektywy, człowieka młodego, niepamiętającego komuny, trzeba dziś wracać i pisać o tym jak było i dlaczego tak było…

Ode mnie: ******